Биология 1 нұсқа
9-сыныптар үшін биология пәнінен қорытынды аттестаттау
1 нұсқа
А БӨЛІМІ
1. Омыртқалы жануарлардың ерекше белгілері:
А) тұйық қан айналым жүйесі, түтік тәрізді жүйке жүйесі, ішкі қаңқа
B) түйін құрылысты жүйке жүйесі, сыртқы қаңқа, тұйық қан айналым жүйесі
C) сыртқы қаңқа, түйін құрылысты жүйке жүйесі, бас сүйегі жоқ
D) ішкі қаңқа, түйін құрылысты жүйке жүйесі, тұйық қан айналым жүйесі [1]
2. Басқа арамшөп өсімдіктерін жоюға бағытталған пестицидтер қалай аталады?
А) инсектицидтер
В) гербицидтер
C) фунгицидтер
D) бактерицидтер [1]
3. Нейронның қысқы өсінділері қалай аталады?
A) аксондар
В) дендриттер
C) нейроглия
D) медиаторлар [1]
4. Адамның жыныс жасушаларындағы хромосомалардың саны:
A) 22
B) 23
C) 46
D) 47 [1]
5. Жабықтұқымдылардың ерекше белгілері:
А) жемістің, түтікшелердің болуы, жемісқабы бар тұқым
B) жемісқабы жоқ тұқым, түрөзгерген өркен, кіндік тамыр жүйесі
C) дара жарнағы бар эмбриондар, тамырсабақ, шашақ тамыр жүйесі
D) гүлдері мен жемістері болмайды, аталық және аналық бүршік түзеді, споралар арқылы көбейеді [1]
6. Заттардың белсенді тасымалдануы:
A) осмос және диффузия
В) фагоцитоз, осмос, диффузия
C) иондық насостар, фагоцитоз, осмос
D) фагоцитоз, пиноцитоз, иондық насостар [1]
7. Тіршілік үшін түраралық күрестің мысалы:
A) қысқы ұйқыға кету
В) паразитизм
C) үйір ішінде үстемдік үшін күрес
D) сұр және қара егеуқұйрықтар арасындағы бәсеке [1]
8. Қоректік тізбек:
A) ұқсас биотиптер жиынтығы
B) бір экожүйеде тіршілік ететін организмдер тобы
C) жыртқыш-жемтік қатынас арқылы байланысқан жануарлар тобы
D) симбиотикалық қатынастағы организмдер тобы [1]
9. Келесі трофикалық деңгейге өткенде жоғалатын энергияның орташа мөлшері:
A) 10%
B) 30%
C) 60%
D) 90% [1]
10. Адам қаңқасының сүйектерінде қызыл сүйек кемігі орналасқан:
A) сүйек қабығында
В) қатты қабат
C) кеуекті қабат
D) түтік тәрізді сүйектердің медулярлық каналдары [1]
11. ДНҚ молекуласының құрамында кездесетін азотты негіздер:
А) аденин, гуанин, урацил, цитозин
В) цитозин, гуанин, аденин, тимин
C) тимин, урацил, аденин, гуанин
D) аденин, урацил, тимин, цитозин [1]
12. Тыныс алу орталығының негізгі активаторы:
A) оттегінің көп болуы
В) көмірқышқыл газының көп болуы
C) Көмірқышқыл газының жетіспеушілігі
D) қанда адреналин тапшылығы [1]
13. Прокариоттық жасушаларға тән:
А) мезосомалардың болуы, митохондрия мен ядроның болмауы
B) рибосомалардың, эндоплазмалық тордың, митохондриялардың болуы
C) жасуша орталығының, ядроның, рибосомалардың болуы
D) ядро, митохондрия, эндоплазмалық тордың болуы [1]
14. Бүйректе қанның фильтрациясы жүреді:
A) пирамидаларда
В) нефрондардың капсулаларында
C) астауында
D) Генле ілмегінде [1]
15. Гольджи аппаратының негізгі қызметтері:
А) белоктардың, липидтердің және көмірсулардың жинақталуы және бөлінуі
B) липидтер мен күрделі көмірсулардың тегіс эндоплазмалық тордан синтезі
C) қоректік заттардың энергияға айналуы
D) заттардың ядродан цитоплазмаға тасымалдануын реттейді [1]
В БӨЛІМІ
16 а. Адамның ас қорыту жүйесінің ұзындығы 9 метр. Аш ішектің алғашқы бөлімінің атауын және оған ашылатын бездерді атаңыз:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[3]
16 b. Ауыз қуысында бөлінетін ферменттердің қызметін көрсетіңіз:
амилаза_________________________________________________________[1]
мальтаза ________________________________________________________[1]
16c.Асқазан-ішек жолдарының ауруларының алдын алу шаралары қандай (кемінде екеуін жаз) ________________________________________________________________________________________________________________ [2]
17a(i).Плацента пайда болатын эмбриональды даму кезеңін атаңыз. __________________________________________________________________________________________________________________________________[2]
17a(ii).Хордалыларда эмбриогенезде ішкі ұрық қабатынан (энтодерма) дамиды____________________________________________________________________________________________________________________________ [3]
17b.Ұрықтың дамуындағы плацентаның рөлін түсіндіріңіз ________________________________________________________________[1]
17c.Жаман әдеттердің адам эмбрионының дамуына әсерін түсіндіріңіз ________________________________________________________________________________________________________________________________[2]
18а.Ұрпағында белгінің ажырауы байқалатын дараларды ____________________________________________________ деп атайды. [1]
қоңыр |
генотип бойынша |
фенотип бойынша |
гаметалар |
ата-анасы |
сұр |
18с. Талдаушы будандастыруда қандай белгілер зерттеледі
__________________________________________________________________________________________________________________________________[2]
19а. Трофикалық пирамидасының диаграммасын төменде көрсетілген. 1-4 сандары нені білдіреді?
19b. Антропогендік фактордың әсерінен атмосферада көмірқышқыл газының жиналуы себеп болуы мүмкін: _______________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________[2]
20a(i). Нейрон - денеден және өсінділерден тұратын жүйке ұлпасының жасушасы.
Мидың төмендегі бөлімдері неден тұратынын жаз
мидың сұр заты ________________________________________________[1]
мидың ақ заты _________________________________________________ [1]
20a(ii). Рефлекторлық доғаның құрамына кіретін үш нейронды ата:
________________________________________________________________ [2]
20a(iii). Перифериялық жүйке жүйесі тұрады:
______________________________________________________________[1]
оның қызметі __________________________________________________ [1]
20b. Ми бағанын құрайтын ми бөліктерін ата:
________________________________________________________________[2]
20с. Ми бөліктерінің қызметін жаз:
сопақша ми ____________________________________________________[1]
мишық _________________________________________________________ [1]
Балл қою схемасы
А Бөлімі
№ | Жауап | Балл | Қосымша нұсқаулар | |||||||||
1 | A | 1 | ||||||||||
2 | B | 1 | ||||||||||
3 | В | 1 | ||||||||||
4 | B | 1 | ||||||||||
5 | A | 1 | ||||||||||
6 | D | 1 | ||||||||||
7 | D | 1 | ||||||||||
8 | C | 1 | ||||||||||
9 | D | 1 | ||||||||||
10 | C | 1 | ||||||||||
11 | B | 1 | ||||||||||
12 | B | 1 | ||||||||||
13 | A | 1 | ||||||||||
14 | B | 1 | ||||||||||
15 | A | 1 | ||||||||||
В Бөлімі | ||||||||||||
16а | Ұйқы безінің бастапқы бөлігі он екі елі ішек болып табылады. Оған бауыр мен ұйқы безінің түтіктері ашылады. | 1 1 1 [3] | ||||||||||
16b | Амилаза – көмірсуларды глюкозаға дейін ыдыратады Мальтаза – белоктарды полипептидтерге ыдыратады | 1 1 [2] | ||||||||||
16c | Дұрыс тамақтану, тамақты мұқият шайнау, әр тамақ алдында қолды сабынмен жақсылап жуу, тағамды тоңазытқышта сақтау, күнделікті – сүт және сүт өнімдері, кем дегенде 400 г көкөністер мен жемістер | 1 1 [2] | Кем дегенде 2 элементті атайды | |||||||||
17a (i) | Плацентаның пайда болу кезеңі ұрықтық немесе плаценталық деп аталады. | 1 1 [2] | ||||||||||
17a (iі) | Асқорыту жүйесі мен ас қорыту бездері эндодермадан дамиды. | [3] | ||||||||||
17b | Плацента ұрықтың тыныс алуын, қоректенуін және метаболизм өнімдерінің шығарылуын қамтамасыз етеді | [1] | ||||||||||
17c | төмен салмақпен, гипоксиямен, аутизммен және кеш жүре бастайтын нәрестенің туылу қаупі | 1 1 [2] | Кез келген қанағаттанарлық жауапты қабылдаңыз | |||||||||
18а | Гетерозиготты особьтер | [1] | ||||||||||
18b | G ААаа F1 Aa
F2 Ажырау 3:1 генотипі бойынша 2:1:1 фенотипі бойынша | 1 1 1 [3] | ||||||||||
18c | Талдаушы будандастыру кезінде рецессивті белгілердің болуы зерттеледі | [2] | Қабылдауға болады: таза нәсілді анықтау | |||||||||
19а | 1 – продуцентттер, 2 – бірінші реттік консументтер, 3 – екінші реттік консументтер, 4 –детритофагтар, 5 - редуценттер | 1 1 [2] | ||||||||||
19b | Атмосфераның CO2 шығарындыларымен ластануы парниктік әсерге, климаттың өзгеруіне әкелуі мүмкін | [2] | Кез келген қанағаттанарлық жауапты қабылдаңыз | |||||||||
20а (i) | Сұр зат – нейрондар денесінің дендриттері Ақ зат – аксондар | 1 1 [2] | ||||||||||
20а (ii) | Сенсорлық, моторлы және аралық нейрондар | 1 1 [2] | ||||||||||
20а (iiі) | Перифериялық жүйке жүйесі нервтерден, жүйке талшықтарынан, жүйке түйіндерінен тұрады | 1 1 [2] | Кез келген қанағаттанарлық жауапты қабылдаңыз | |||||||||
20b | сопақша ми, артқы ми (көпір), ортаңғы ми | 1 1 [2] | ||||||||||
20с | сопақша ми – көру және дыбыстық тітіркендіргіштерге бағытталған рефлекстер Мишық – қозғалыстарды үйлестіру | 1 1 [2] | ||||||||||
50 | ||||||||||||